‚Was ist eure Aufgabe?, hatte Bohumil einen Salamander gefragt, als de Task Force Ukraine hier über ihren Köpfen einquartiert wurde. Er erfuhr, dass sie Hilfsprogramme für die Ukraine entwickeln sollten, um die Demokratiebewegung nach der Maidan-Revolution zu unterstützen. Die Herausforderung bestand darin, Geld zu verteilen, das sie nicht hatten. Es wurde ihnen kein neues, eigenes Budget zur Verfügung gestellt. Sie machten daher klassisches Repackaging – wenn man Neues nicht hat, wird Altes neu verpackt.
Sie verpackten also alte, längst bestehende Hilfsprogramme mit neuen Titeln und neuen Bedingungen in neuen Kombinationen zu neuen Hilfspaketen, wodurch mit alten Budgets neue Verteilungskämpfe entstanden, die zu neuen Statistiken führten, in denen neue Prozentangaben und graphische Kurven neue Dynamik zeigten. Diese Aufgabe war die ideale Feuertaufe für diese jungen Karrieristen: Es gab am Ende nichts zu gewinnen als das eigene Überleben in den gegebenen Bedingungen beziehungsweise das Fortbestehen von alten Bedingungen bei verbesserten eigenen Zukunftschancen.‘
(bron: Robert Menasse, Die Hauptstadt, blz. 50-51)
Salamander dus. Verdere kenmerken: een gelikt en gelijkvormig uiterlijk. Altijd positief. Vlotte praatjes.
Intussen heb ik al minstens tien keer de volgende zinnen geschreven, overdacht, verworpen, geschrapt. Het is moeilijker dan ik dacht om enigszins afstand te houden tot het onderwerp, niet cynisch te worden, niet persoonlijk. Want wie ben ik om te oordelen, om de moralist uit te hangen? Uiteraard mogen er salamander zijn, onbetwistbaar hebben zij een functie binnen de samenleving, en uiteraard is het opportuun om je kansen te grijpen, wie wil er nou niet rijk(er) worden, carrière maken? Maar net zo opportuun is de vraag, in hoeverre de bibliotheekbranche het meest geschikte biotoop is voor salamander.
Zonnige tijden voor salamander. Verkleed als prototype van de nieuwe medewerker marketing, worden zij met open armen door managers en bestuurders ontvangen. Er is een aantrekkelijk budget voor innovatie en digitale vernieuwing, alleen is er veelal niet helemaal duidelijk wat we er in hemelsnaam mee moeten. En hier komen de salamander in het spel, vers van een marketing opleiding, uitgerust met alle trucjes en weetjes en een verfijnde woordenschat uit het handboek ‚I’m digital‘. ‚Scrummen‘ en ‚agile werken‘ floepen eruit als chronische diarree. In een verhelderend stukje voor dummies vond ik het volgende: ‚Dit is wat scrum in een notendop inhoudt. Iedereen heeft zijn eigen taken en kwaliteiten. Waardoor er een goed product kan worden afgeleverd. Waarin scrum en agile werken zich onderscheiden van de traditionele manier van werken, is dat het gaat om korte sprints.‘ En verder:’De product owner weet wat de stakeholder verwacht en prioriteert de belangrijkste taken. De scrummaster faciliteert het gehele proces.‘
Ik weet niet hoe het u vergaat, ik voel een intense droefheid als ik zoiets lees, want ik realiseer me dat er een verschuiving plaatsvindt van inhoud naar verpakking. Dat we tijdens congressen naar trendwatchers en futuristen luisteren valt nog te accepteren, het Orakel van Delphi heeft al een lange traditie, maar de toekomst van de bibliotheek op een cruciaal moment in de geschiedenis over te dragen aan digitale goochelaars en illusionisten? Tegen beter weten in blijven vertrouwen op de wetten van de markt en een zelfregulierende marktwerking, ook al is het in een nieuw jasje en in nieuwe termen? Instemmend glimlachen over ‚jeukwoorden‘ en tegelijkertijd de masters van een nieuwe encyclopedie aan jeukwoorden tot nieuwe leiders verheffen? Over duurzame doelen praten en het achter de schermen hebben over ‚korte sprints‘, snelle winst, een positieve statistiek? Het pushen van projecten alleen omwille van de projecten en het imago? Hoelang voeren we nu al een discussie over de ‚juiste‘ benaming voor onze doelgroep? Klant (mag absoluut niet meer! ‚Een hoer heeft klanten‘ verkondigde een of ander bestsellerauteur onlangs nog tijdens een congres voordat hij zich naar de volgende betalende klant haastte), gebruiker, burger, bezoeker, lener, lezer of gewoon mens? Een discussie die heel serieus wordt gevoerd. Maar stel dat we nu 100% voor afdeling Marketing gaan, laten we dan ook open en eerlijk zijn over hoe wij onze bezoekers zien, benaderen en aanspreken: als consumenten. Terug in de tijd dus, terug naar het geloof in onbeperkte vooruitgang en in tegenspraak met alle toekomstvisies die tot nu toe ontwikkeld zijn.
Inhoud vs. verpakking. Marketing als middel, niet als doel. Het is tijd voor een duidelijke positionering. Met interesse kijk ik uit naar het Nationale Bibliotheekcongres.